Scherpenzeel, waar ga je naartoe? Dit was ook de titel van de eerste publicatie enkele jaren geleden over dit onderwerp in de Scherpenzeelse Krant en die titel is nu nog onveranderd actueel, schrijft natuurbeschermer Nico de Haan. Komt het nieuwe industrieterrein het Zwarte Land 2 er wel of niet? De Haan verwacht dat de provincie en uiteindelijk de Raad van State hierover zullen beslissen. In zijn opiniestuk schetst hij twee scenario’s.
We leven in het jaar 2021. Vrolijke kindergeluiden klinken op de Grebbelinie. Groep acht van de Glashorst heeft net een bezoek gebracht aan het Educatief Centrum Grebbelinie en heeft vanalles geleerd over wat er in Scherpenzeel allemaal is gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog 1940-1945. Nu zijn ze op weg naar de loopgraven die in de Grebbelinie zijn gegraven en die laten zien hoe onze soldaten op de komst van de Duitsers werden voorbereid. De kinderen gluren door de schietgaten, terwijl de vrijwilligers uitleg geven over het groene weidegebied dat zich voor de loopgraven uitstrekt tot aan de Stationsweg. De gids vertelt beeldend hoe de vijand er verscheen en werd tegengehouden door het water. Voor de schooljeugd laat hij vroeger tijden herleven. Het wordt een ervaring die ze lang zal bijblijven.
Scherpenzeel heeft een heel netwerk aan klompenpaden. Ook vandaag lopen groepjes wandelaars van Hotel Schimmel naar de Grebbelinie. Boven over de Grebbelinie en onder langs het fietspad heb je een prachtig uitzicht op Scherpenzeel. Je kunt kilometers kijken en genieten van ons dorp in het groen. Vogels vliegen van de Grebbelinie naar de groene weilanden waar vee graast. Het uitzicht brengt de wandelaars terug naar vroeger tijden toen het vee overal nog buiten liep, kortom genieten en ontspannen in Scherpenzeel. Dat geldt ook voor de honderden mensen die via de Stationsweg Scherpenzeel in of uit lopen, wandelen of fietsen. Ook in de auto is het altijd weer een feestje om vanaf de rotonde de Stationsweg op te draaien. Je kijkt kilometers weg en waant je gelukkig dat je woont in een dorpje in het groen.
ELDORADO VOOR DE DAS Het is al donker als een oude das zijn burcht op de Grebbelinie verlaat om op zoek te gaan naar vette wormen. In zijn kop heeft hij de complete plattegrond van de omgeving en geregeld verwisselt hij zijn jachtterrein voor een weiland waar hij een nog vettere buit verwacht. Vandaag zet hij koers naar het gebied dat ligt tussen de Grebbelinie en de Stationsweg. In hoog tempo schommelt hij over de Grebbelinie richting watertoren. Dan houdt hij halt, slaat rechtsaf en zwemt dwars over het Valleikanaal naar de overkant. Het is middernacht en het is stil op het land, alleen in de verte rijden wat auto’s. Dit gebied is een waar eldorado voor de das, want overal vindt hij vette wormen. Hier lopen de koeien de hele zomer buiten en onder de opgedroogde koeienvlaaien is het goed wormen vangen. Om een uur of drie steekt hij nog gauw even de Stationsweg over, want in de groene gazons valt ook nog wel even snel wat te snacken. En dan weer in hoog tempo terug naar huis, want nog even en dan komt de mensenwereld weer op gang en dan moet de dassenwereld slapen.
OVERWINTERPLEK Ver weg in Finland woont een kolonie stormmeeuwen. Het broedseizoen loopt ten einde, de dagen korten en de jonge vogels kunnen al aardig vliegen. Het wordt tijd om te vertrekken. Van hun ouders hebben ze geleerd waar je naartoe moet als je de winter goed wilt doorkomen. Ze vliegen en zeilen via de Oostzee en de Noordzee naar het westen en steken daarna de Afsluitdijk over. Ze volgen de randmeren, waar ze de komende maanden elke nacht gaan slapen, maar vliegen nog wat verder door naar het zuiden. Ze volgen het Valleikanaal. Als ze de Watertoren zien opduiken weten ze dat de reis is voltooid. Hier op deze weilanden hebben de hele zomer nog koeien gelopen en de bodem is vol leven. Ze krijgen gezelschap van kauwtjes en spreeuwen die ook duizenden kilometers hebben gevlogen, uitgehongerd zijn en ook wel een wormpje lusten. Ook enkele honderden kokmeeuwen hebben hun broedkolonie in de buurt verlaten en brengen hier de winter door. Op de weidepalen zit af en toe een buizerd die hier ook elke winter zijn mollen en muizen vangt.
MIEREN- EN MUIZENJACHT De groene specht heeft een stevig gat uitgebeiteld voor zijn nest in een van de beuken in Het Witte Hek. Hij bewoont dit gebied al jaren en weet precies waar de meeste mieren zijn te vinden. In het vroege voorjaar spit hij de gazonnetjes om in de wat grotere tuinen in de buurt, maar wat verder in het voorjaar verlegt hij zijn jachtgebied naar het westen. Hier in de weilanden zijn dan volop kleine miertjes te vinden die hij met zijn lange kleverige snavel uit de grond trekt. Hoog in de boomgroep zingt een grote lijster, die zich er niet van bewust is dat hij tegenwoordig op de rode lijst van bedreigde vogels staat. Net als de torenvalk, die hier ook geregeld op muizenjacht gaat. In de avondschemering jaagt de steenuil en midden in de nacht is dit het domein van de bosuil en kerkuil.
2030: SCENARIO 1 We leven in het jaar 2030 en ondanks het feit dat, onder aanvoering van de Stichting Houd Scherpenzeel Groen en Gezond, honderden Scherpenzelers zich tegen de komst van het nieuwe industrieterrein het Zwarte Land 2 hebben verzet, is het er toch gekomen. Zelfs de Raad van State bleek niet gevoelig voor het feit dat in de visie Scherpenzeel 2030 was vastgesteld en goedgekeurd dat het dorp kleinschalig en groen moest blijven. Alle argumenten werden van tafel geveegd en al direct daarna werd het hele gebied met bulldozers op z’n kop gezet. In de folder stond vooral veel groen en in de verte een gebouw, maar van al het beloofde groen bleef niet veel over, de paar strookjes ‘schaamgroen’ konden de enorme opslagloods van Modiform niet verhullen.
Plaatselijke ondernemers hadden zich, na de enorme corona-recessie niet gemeld. Daar had de projectontwikkelaar wel een oplossing voor: zonnepanelen. Het gehele gebied werd, met gebruik van de daarvoor bestemde subsidies, vol gezet met zonnepanelen. Toen het klaar was werd het langjarig verhuurd aan een Duitse energiemaatschappij, waarmee onze oosterburen het gebied alsnog ‘veroverden’.
Van de kinderboerderij kwam niets terecht. Door de vele vrachtwagens die af en aan reden, werd zoveel fijnstof de lucht ingeblazen dat zelfs de gemeente Scherpenzeel tot het inzicht kwam dat een kinderboerderij en een industrieterrein twee onverenigbare zaken zijn. Maar ook hier werd van de nood een deugd gemaakt, want het plan bood nu ook ruimte aan de grote biogascentrale die er ook gepland was.
Wel vervelend was dat toen het vogelgriepvirus in 2028 opnieuw oversprong van dier op mens en bovendien snel muteerde in een heel besmettelijke vorm. Relatief veel inwoners, die jarenlang hadden blootgestaan aan een slechte lucht, werden getroffen.
Modiform groeide echter tegen de verdrukking in en intussen is de aanvraag voor twee grote nieuwe opslagloodsen ook alweer goed gekeurd. Men vond dat je die vergunningen niet kon weigeren, omdat in 2022 immers ook medewerking was verleend aan de uitbreiding van het bedrijf. De twee grote windmolens, die ook op de eerste schetsen stonden, waren intussen al gerealiseerd en wierpen hun slagschaduwen over het dorp. Het klompenpad langs de Grebbelinie werd opgeheven, de loopgraven werden dichtgegooid, de dassenburcht raakte verlaten en ook de groene specht werd niet meer gehoord.
Sommige Scherpenzelers wisten nog hoe het was en hoe het had moeten blijven: een kleinschalig dorpje in het groen, maar daar is niet veel meer van over.
2030: SCENARIO 2 We leven in 2030 en tot grote vreugde van de Stichting Houd Scherpenzeel Groen en Gezond en honderden inwoners van Scherpenzeel besliste de Raad van State uiteindelijk dat het bestemmingsplan Zwarte Land 2 van tafel moest. De procedure was onjuist verlopen, het plan was door de feiten achterhaald en de bestaande waarden, onder andere de cultuurhistorische en natuurhistorische waarden, waren van dien aard dat de industriële ambities van onder meer Modiform daar ondergeschikt aan werden geacht.
Modiform koos eieren voor zijn geld en, hoewel het bedrijf eerder had betoogd dat het onmogelijk was, werd de fabriek verplaatst naar het industrieterrein in Barneveld, waar ook grote opslagloodsen konden worden gerealiseerd, met veel groeimogelijkheden voor de toekomst.
Met subsidie van de Regio Foodvalley, De Postcode Loterij en het Oranjefonds werden de gronden verworven en in extensief gebruik gegeven aan het veehouderijbedrijf aan de Brinkanterweg, dat hierdoor konden overschakelen op kringlooplandbouw. De milieubelasting werd hierdoor drastisch verminderd en de hele zomer liepen er weer koeien in de wei. Het stuk grond dat recht voor de loopgraven ligt is afgegraven. Met een pomp op zonne-energie wordt het van oktober tot april een decimeter onder water gezet. De operationele waterlinie trekt in het winterhalfjaar veel toeristen naar Scherpenzeel en de paar keer dat het even vroor kon er al direct op geschaatst worden. In zomernachten kan je, vanuit een observatiepost, bij maanlicht de dassen zien rondscharrelen en het aantal trekvogels dat in deze oase overwintert neemt jaarlijks toe.
De Scherpenzelers prijzen zich gelukkig dat ze wonen in hun kleinschalige en prachtig dorpje in het groen!
Welke van deze twee scenario’s wordt het, waar gaat Scherpenzeel naartoe?
Nico de Haan is bestuurslid van de Stichting Houd Scherpenzeel Groen en Gezond. deze stichting maakt zich sterk voor het kleinschalige en ondernemende karakter, de gemeenschapszin en de groene omgeving van Scherpenzeel. Meer informatie, waaronder verschillende video’s over de gang van zaken rond Het Zwarte Land 2, is te vinden op de gelijknamige Facebook-pagina.
Nico de Haan
Foto: Nico de Haan Uitzicht vanaf de Stationsweg op het Zwarte Land II.
Foto: Nico de Haan ‘s Nachts jaagt de bosuil in dit muizenrijke gebied.
Foto: Nico de Haan Vogels die leven en broeden op de Grebbelinie komen vaak voedsel zoeken op het Zwarte Land II.
Foto: Nico de HaanDe groene specht zoekt graag naar mieren in het gebied.
Foto: Nico de Haan Dassenharen verraden het bezoek van dassen.
